Wat betekent ideofonen voor spraakherkenning

Richard Ouwejan

reading time: 3 minuten

Wanneer je gebruik maakt van spraakherkenning ben je automatisch veel bezig met taal. Meestal is taal saai. Je moet rekening houden met de grammatica regels die voorschrijven hoe je woorden schrijft; de d’s, de t’s en de dt’s , je kent dat wel. 

Daarnaast kan je te maken krijgen met allerlei regels en uitzonderingen daarop. Waarom plakken we bijvoorbeeld sommige woorden wel aan elkaar en andere weer niet? Voordat je het weet is taal stomvervelend en verzand je in allerlei regeltjes die je zelf niet bedacht hebt en die je zelf anders zou schrijven.

Echter, wanneer je je een beetje verdiept in taal, in het waarom van de regeltjes, en de geschiedenis, dan is het soms best vermakelijk. Wat te denken bijvoorbeeld van ideofonen.

Ideofonen zijn woorden waarbij de klank van het woord de betekenis verraadt. De klank van het woord zet je zintuigen aan het werk en je ziet het als het ware voor je, je hebt er meteen een gevoel bij of andere zintuigen worden geprikkeld zoals bijvoorbeeld smaak.

Wanneer wij bijvoorbeeld zeggen: “sssst”, dan weet zelfs een Japanner wat jij bedoelt. En dat is toch bijzonder want de meeste Japanners spreken geen Nederlands. 

De Nederlandse taal is niet heel erg rijk aan ideofonen, maar ze zijn best te vinden. We komen dan uit bij woorden zoals glimmen, glanzen, boem en splash. Deze woorden kom je bijvoorbeeld veel tegen in stripboeken.

Ook dierengeluiden zoals “miauw“ beschreven de klank die het dier maakt.

In de Zuid-Europese talen kunnen we meer woorden terugvinden zoals bijvoorbeeld in het Spaans. Wat te denken van bijvoorbeeld het Spaanse woord “guagua”. Luister maar eens naar de uitspraak met Google en je weet meteen wat het betekent. 

Spaans en andere Zuid-Europese zijn van zichzelf al veel zangeriger dan het Nederlands. Daardoor zijn er vanzelf ook meer woorden te vinden die onder ideofonen vallen. Wanneer je een vreemde taal wilt leren, helpt dit enorm om de betekenis van voor jou vreemde woorden te onthouden. Met ideofonen kunnen wij onszelf vaak toch duidelijk maken wanneer wij in een vreemd land de taal niet spreken.

Kinderen bijvoorbeeld hebben nog niet zo’n grote woordenschat. Zij kunnen vaak vermakelijk leuke alternatieven bedenken om toch aan te geven wat ze bedoelen. Ik kan mij van mijn dochter bijvoorbeeld goed herinneren dat zij niet wist wat ze moest zeggen tegen prullenbak. Zij maakte daar het woord ‘bahbak’ van. De communicatie slaagt meteen, want iedereen snapt wat ze bedoelt.

In landen als Japan, Korea, maar ook in veel Afrikaanse landen zoals Ghana zijn veel meer ideofonen woorden te vinden. Door taalwetenschappers wordt hier onderzoek naar gedaan.

„tsjokwè-tsjokwè“ bijvoorbeeld is een Ghanees woord dat zoiets betekent als “zagende beweging”.

Ook de taal van veel indiaanse stammen in bijvoorbeeld Mexico en Zuid-Amerika blijken bij nadere studie veel ideofone woorden te hebben.

Het volgende woord bijvoorbeeld:

"spipispipi" - iets kleins dat siddert. Een woord dat voorkomt bij een Mexicaanse indianenstam.

Wetenschappers onderzoeken onder andere of ideofonen inderdaad werken zoals ze bedoeld zijn. Dus kan een persoon die de taal niet spreekt inderdaad een ideofoon woord herkennen? Daarvoor kan je op internet testen vinden. Het is leuk om dat eens te doen. 

Er worden dan vragen gesteld met telkens twee woorden, waarbij je dan een betekenis ziet. De vraag is dan of de betekenis die voorgesteld is, juist is. Statistisch gezien zou je bij dit soort vragen 50% goed hebben als je alleen maar raadt, en verder geen voorkennis hebt van de taal. Het blijkt echter dat wanneer ideofonen worden gebruikt,  mensen soms tot 70% van deze woorden goed raden door te luisteren naar de klank en het gevoel wat ze daarbij hebben.

Probeer zelf ook eens ideofonen te gebruiken op deze manier beeldend te schrijven.

Ga naar de site en test zelf

Bij Dragon Naturally Speaking hebben alle woorden een gesproken vorm. De gesproken vorm kan je gebruiken om de klanken van de woorden te omschrijven die je wilt uitspreken. Bij een dier met een dikke vacht wordt het woord ‘fluffy’ vaak gebruikt. De eerste keer dat ik het hoorde begreep ik het meteen, ondanks dat ik het woord nooit had gehoord.

Bij de gesproken vorm vul je dan fluffie in en bij de geschreven vorm vul je fluffy in. Zo kun je doorgaan met uitspraken en daadwerkelijke schrijfstijl. Bij wat oefenen van het woord in de lexiconbewerker wordt de herkenning ook steeds beter.