Wetsboeken uit het jaar 1469

Kun je dicteren in het Latijn? Jazeker wel via een omweg

Na het bekijken van de serie over De IJssel op NPO2 kon ik niet wachten om de Walburgiskerk in Zutphen te bezoeken. Met name De Librije trok mijn aandacht. Cedere heeft haar hoofdkantoor in Deventer en wij, de medewerkers, zijn allen erg geïnteresseerd in teksten.

Deventer is de stad van de boekdrukkunst, maar waarom lagen deze oude boekwerken dan opgeslagen in Zutphen en niet in Deventer? En aan de ketting?

Tijdens de rondleiding werd mij dit alles duidelijk. Het betrof niet alleen de boeken maar juist de kerk waar deze bijzondere exemplaren hoorden te zijn. Naast mathematiek en planetaria, veel bijbels en wetgeving.

De bevolking van Zutphen was in die periode gering, bestond voornamelijk uit geestelijken, die het Latijn beheersten en daarmee de toegang hadden tot deze bijzondere boekerij.

Kun je dicteren in het Latijn? Jazeker!

In de Librije in de WalburgisKerk in Zutphen

Het grootste gedeelte van de collectie bestaat uit theologische literatuur (32%). Daarnaast blijken opvallend veel juridische werken aanwezig (30%). Geschiedenis is met 12% vertegenwoordigd, taal- en letterkunde met 7%. Verrassend is ook het aantal schoolboekjes waaronder zich diverse unieke exemplaren bevinden (12%).

Ik had verwacht dat er werken over Kerkrecht zouden staan, maar helaas kon ik dat niet specifiek terugvinden in de online catalogus. Wel wetgeving maar niet specifiek Kerkrecht terwijl dat het oudste recht is in Nederland. De boeken zijn geschreven in het Latijn, dus ik moest zoeken op Leges in plaats van wetten. Helaas, ook lex ecclesiae leverde geen resultaat in de catalogus.

Beetje verder zoekend kwam ik de term Kanoniek recht tegen

De codex van het canonieke recht (codex iures canonici) is het kerkelijk wetboek. Het recht is fundamenteel voor het geloof. Denk bijvoorbeeld maar aan het Oude Testament: Numeri en Deuteronomium waarin veel voorschriften staan. Het canoniek recht is bedoeld om de kerkelijke praktijk te ondersteunen en begeleiden.

Kerklatijn is anders dan het latijn dat we op school leerden en weer anders dan medisch latijn. Kerklatijn wordt gebruikt in boeken van en voor de Katholieke kerk.

Kerklatijn wordt dus Canoniek recht of Kanoniek recht genoemd. Met deze zoektermen lukte het mij wel om te zoeken naar titels en enkele voorbeelden te vinden.

Helaas zijn deze mooie exemplaren nog niet gedigitaliseerd, daar heeft Cedere nog mooie programma’s voor, de stichting wil dit opstarten. In het beleidsplan van 2018 tot 2023 staat dit beschreven. Hoe ver ze zijn is mij onduidelijk.

Beleidsplan – Librije (librije-zutphen.nl)

Bijbel van Bach. 1 van de 3 exemplaren met aantekeningen

Dicteren in het latijn

Zoals je kunt zien op de foto van de bijbel van Bach, werd ook de bijbel in het latijn geschreven. De eerste boeken werden met de hand geschreven, echt monnikenwerk. Daarna gedrukt in Duitsland of Zwitserland, de tekeningen werden met de hand toegevoegd. Deventer kwam iets later in beeld.

Tegenwoordig gebruiken we spraakherkenning. Latijn dicteren met spraakherkenning is helaas niet mogelijk. Of we moeten vertaalsoftware gebruiken.

Vertaalsoftware in combinatie met spraakherkenning

Vaak wordt ons gevraagd of gesproken tekst makkelijk omgezet kan worden in een andere taal. Ja, op onderstaande manier wel. Er zijn meer vertaalprogramma’s online beschikbaar en daarmee zet je met je stem gesproken taal om in een andere taal.

Op deze site is het mogelijk om een vertaling te maken van Nederlands naar Latijn:

Vertalen Latijn Nederlands online (webtran.nl)

Door met spraakherkenning (DPA Dragon Professional Anywhere) in te spreken en de vertaalengine te gebruiken, lukt het best aardig. Je dicteert bij de cursor, direct in het schermpje, en de tekst verschijnt aldaar.

Opmerking: Zet wel de Extensie van Dragon aan voor de browser die je gebruikt.

De herkenning van de door jou gesproken taal is hoog, de kwaliteit van de vertaling hangt af van het gebruikte vertaalpakket.